Θιβετανική πρωτοχρονιά - Έτος του Υδάτινου Δράκου

Κάποιοι από εσάς ίσως έχετε ακούσει για το Λόσαρ, τη φημισμένη θιβετανική πρωτοχρονιά ή ίσως γνωρίζετε για τις πολύωρες τελετές και προσευχές που εκτελούνται σε μοναστήρια και κέντρα, τους χορούς, το κρέμασμα σημαιών και πολλά άλλα που λαμβάνουν χώρα στη γιορτή αυτή. 

Ποια είναι όμως η προϊστορία και η σημασία αυτής της γιορτής και κυρίως ποια είναι η πνευματική και η εσωτερική διάστασή της? Πώς οι βουδιστές όλου του κόσμου την εορτάζουν και κυρίως πως μπορεί ένας δυτικός βουδιστής (ή γενικά πνευματικός αναζητητής), του οποίου δεν αποτελεί μέρος της κουλτούρας του, να χρησιμοποιήσει αυτή την αφορμή ως μέσο για την πνευματική εξέλιξή του?  

Η σημαντικότερη γιορτή στο Θιβέτ είναι σίγουρα το Λόσαρ, η θιβετανική πρωτοχρονιά δηλαδή. Η λέξη Λόσαρ (Losar) στα θιβετανικά σημαίνει Νέο Έτος, «Λο» σημαίνει έτος και «Σαρ» νέο. Η ακριβής ημερομηνία του ποικίλλει και σε σχέση με το γρηγοριανό ημερολόγιο αφορά στο διάστημα από τέλος Ιανουαρίου μέχρι αρχές Μαρτίου, μιας και ο υπολογισμός της γίνεται βάσει του σεληνιακού ημερολογίου. Οι ρίζες της συγκεκριμένης γιορτής βρίσκονται στην προ-βουδιστική περίοδο όταν στο Θιβέτ το Μπον (Σαμανισμός), ήταν η κυρίαρχη θρησκεία. Μέσα από τη διατήρηση αρκετών αρχικών χαρακτηριστικών καθώς και διάφορων μεταβολών που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των αιώνων, πήρε τη μορφή του φημισμένου ετήσιου βουδιστικού φεστιβάλ που γνωρίζουμε σήμερα.

Μέρος του Λόσαρ είναι οι διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις όπως επισκέψεις σε μοναστήρια, σε συγγενικά και φιλικά πρόσωπα, η τήρηση διαφόρων εθίμων όπως ανταλλαγή δώρων, καθαρισμός των κτιρίων και σπιτιών, μαγείρεμα ιδιαίτερων φαγητών κ.α.

Εκλαμβάνεται όμως και ως ευκαιρία για πνευματική άσκηση, αφού κατά τη διάρκειά του λαμβάνουν χώρα παραδοσιακές τελετές προσφορών γνωστές και ως Τσογκ Πούντζια (ή Γκανατσάκρα Σάντανα), τελετές εξάγνισης και καπνού, θρησκευτικοί χοροί, κρέμασμα σημαιών κ.α.

Ποια είναι όμως το εσωτερικό και βαθύτερο νόημα του Λόσαρ ?

Γιατί οι Λάμα, οι μοναχοί και οι ασκητές κάνουν όλες αυτές τις προετοιμασίες, τις προσευχές και τις προσφορές για την υποδοχή του νέου έτους ?

Με αφορμή το νέο έτος είναι καλό να δημιουργήσουμε θετικές συνθήκες και καλούς οιωνούς και να επικαλούμαστε την πνευματική βοήθεια και ευλογία όλων των φωτισμένων, όλων των Βούδα και Μποντισάτβα. Επίσης ιδιαίτερα σημαντικός είναι και ο εξαγνισμός των αρνητικών πράξεων του προηγούμενου χρόνου αλλά και το να στείλουμε «κύματα θετικής ενέργειας» σ’ όλα τα αισθανόμενα όντα κάνοντας ευχές για πνευματική πρόοδο, ευημερία και υγεία.

Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από πράξεις γενναιοδωρίας, όπως το να κάνουμε προσφορές στα «Τρία Πολύτιμα Πετράδια» (Βούδας, Ντάρμα, Σάνγκα) καθώς και μέσα από την ανάπτυξη της συμπόνιας και της σοφίας που δημιουργείται μέσα από τον διαλογισμό. Για παράδειγμα, το Λόσαρ μπορούμε να δούμε σωρούς από φαγώσιμες προσφορές φτιαγμένες από αλεύρι κριθαριού «Κάπσε» πάνω στους βωμούς των μοναστηριών καθώς και στα σπίτια των ασκητών. Αυτές οι προσφορές γίνονται με την ευχή η νέα χρονιά να φέρει πολλούς και καλούς καρπούς και αφθονία. Επίσης προσφέρουμε φως, ανάβοντας πολλά καντήλια, ωραία λουλούδια και θυμιάματα (ίνσενς) καθώς και υποστήριξη -δωρεές σε μοναστήρια, κέντρα, Λάμα ή σε μοναχούς- και ό,τι είναι απαραίτητο για τη συνέχιση της δραστηριότητας του Ντάρμα. Επιπροσθέτως, πέρα από τις διάφορες υλικές προσφορές, μπορούμε να αναπτύξουμε γενναιοδωρία και μέσα από σειρά νοητικών προσφορών που γίνονται κατά τη διάρκεια ειδικών τελετών. Επίσης σημαντικό μέρος του Λόσαρ είναι οι πολλές σημαίες προσευχών που κρεμιούνται. Αυτό γίνεται όχι μόνο για προσωπικό όφελος, αλλά και για το όφελος όλων των όντων. Ο ιστός των σημαιών συμβολίζει αυτόν που απαγγέλνει τις προσευχές και τα Μάντρα που είναι γραμμένα πάνω στις σημαίες, ενώ ο άνεμος που φυσάει συμβολίζει τον λόγο. Καθώς ο άνεμος κουνάει τις σημαίες όλες οι ευοίωνες προσευχές και τα ιερά κείμενα που είναι γραμμένα πάνω σ’ αυτές, ψιθυρίζονται στον άνεμο και έτσι ταξιδεύουν μακριά και στις δέκα κατευθύνσεις, ωφελώντας όλους όσους αγγίζει ο άνεμος. Οι σημαίες προσευχών είναι λάβαρα της νίκης που συμβολίζουν την εξάπλωση και το άνθισμα του Ντάρμα.

 

Οι ακόλουθοι στίχοι αποτελούν μια από τις πιο συνηθισμένες προσευχές που τυπώνονται πάνω στο ύφασμα των σημαιών: 

«Είθε στον κόσμο να μην ακουστούν καν λέξεις όπως αρρώστια, επιδημία, πείνα, πόλεμος και δυστυχία. Είθε να προβάλουν και να αυξάνονται τέλεια ιδιότητες όπως αρετή, αφθονία, καλή τύχη και ευημερία».

 

Κατά τη διάρκεια του Λόσαρ ο κάθε ασκητής έχει ως έθιμο να επισκέπτεται το μοναστήρι  της περιοχής του (ή ένα κέντρο Ντάρμα αν μιλάμε για τη Δύση) για να κάνει τις προσφορές του, να απαγγείλει προσευχές και Μάντρα και για να λάβει ευλογίες από τους δασκάλους του. Έπειτα μπορεί να επισκεφθεί και άλλα μοναστήρια και δασκάλους για να λάβει και από αυτούς διδασκαλίες και ευλογίες. Εν συνεχεία πηγαίνει στο σπίτι των γονιών του για να τους κάνει δώρα και ευχαριστίες και καταλήγει περνώντας όλη την ημέρα σε φίλους και συγγενείς, χαλαρώνοντας, γελώντας και συζητώντας για το Ντάρμα.

Στα μοναστήρια όλες αυτές οι τελετουργίες ξεκινούν εννέα μέρες πριν το Λόσαρ και τελειώνουν συνήθως τέσσερεις μέρες μετά. Στη Δύση αν λάβουμε υπόψη μας τους ρυθμούς της καθημερινότητας είναι αρκετά δύσκολο και μάλλον έξω από την κουλτούρα μας να κρατήσουμε όλα αυτά τα έθιμα.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να κρατήσουμε το εσωτερικό νόημα του Λόσαρ και την ευκαιρία να καλωσορίσουμε με τον παραδοσιακό τρόπο το νέο θιβετανικό έτος, όπως παγκοσμίως συμβαίνει σ’ όλα τα βουδιστικά μοναστήρια και κέντρα, λαμβάνοντας μέρος σ’ αυτήν την απέραντη συσσώρευση αρετής, ευλογίας και θετικής ενέργειας για το συνολικό καλό.

 

Απόσπασμα από ομιλία της Λάμα Μαριάντζελας, μόνιμης δασκάλας του Bουδιστικού Kέντρου Αθήνας